Xuất khẩu chuối và chanh dây đang trở thành những ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu gần 700 triệu USD mỗi năm. Đặc biệt, hai loại trái cây này được kỳ vọng trở thành những trái cây xuất khẩu chủ lực mang về hàng tỷ USD cho Việt Nam, sau sầu riêng.
Theo Cục Trồng trọt, Việt Nam có hơn 1,3 triệu ha cây ăn quả với tổng sản lượng khoảng 15 triệu tấn mỗi năm. Trong đó, chuối chiếm 161.000 ha, với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 380 triệu USD trong năm 2024, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu chuối lớn thứ 9 toàn cầu. Tuy nhiên, thu nhập bình quân từ trồng chuối hiện chỉ khoảng 2.400 USD một ha, thấp hơn nhiều so với tiềm năng.
Ông Phạm Quốc Liêm, Tổng giám đốc Unifarm, cho rằng nếu toàn ngành đồng thuận hướng đến sản xuất quy mô lớn, bài bản và áp dụng công nghệ, chuối hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng tỷ USD, thậm chí vượt mốc 4 tỷ USD trong dài hạn. Unifarm đang triển khai mô hình trồng chuối công nghệ cao, với bộ tiêu chuẩn thống nhất từ giống, canh tác đến thu hoạch và truy xuất nguồn gốc.
Chanh dây cũng đang nổi lên như một ‘ngôi sao mới’ trong ngành xuất khẩu nông sản. Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Nafoods, cho biết chỉ sau một thập kỷ, ngành chanh dây từ con số 0 vươn lên đạt doanh thu hàng trăm triệu USD một năm. Nếu thị trường Trung Quốc được mở cửa hoàn toàn và ngành được quy hoạch bài bản, chanh dây có thể cán mốc tỷ USD.
Tuy nhiên, ngành này vẫn còn nhiều điểm nghẽn, bao gồm vùng trồng chưa quy hoạch đồng bộ, chất lượng giống chưa ổn định, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật. Để tháo gỡ, ông Hùng đề xuất quy hoạch vùng trồng hợp lý, kiểm soát chất lượng giống, siết chặt quản lý thuốc bảo vệ thực vật và tổ chức lại sản xuất.
Bên cạnh đó, dứa và dừa cũng được đánh giá là hai mặt hàng tiềm năng lớn. Với tốc độ tăng trưởng khoảng 6,3% mỗi năm, thị trường dứa toàn cầu trị giá gần 29 tỷ USD là cơ hội không nhỏ. Hiện nước dứa cô đặc của Doveco đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia và được thị trường đánh giá cao.
Để nâng cao năng lực cạnh tranh, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho rằng cần tháo nút thắt lớn nhất là đất đai, thông qua cơ chế thuê, đấu giá, cổ phần hóa đất công. Đồng thời, ngành này cần đầu tư vào giống, thủy lợi và công nghệ để bứt tốc.
Tuy nhiên, theo Cục Trồng trọt, một số thách thức nội tại đang cản trở sự bứt phá của trái cây Việt. Điển hình là tình trạng vi phạm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, ghi nhãn sai quy cách, quản lý lỏng lẻo sau cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói… dẫn đến việc bị thị trường Trung Quốc cảnh báo hoặc thu hồi mã.
Để khắc phục, cơ quan này đề xuất tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác xã làm nòng cốt, tăng giám sát tại vùng trồng, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ địa phương và doanh nghiệp trong việc tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
Ông Ngô Quốc Tuấn, Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu II, nhấn mạnh vai trò sống còn của việc tuân thủ quy định kiểm dịch, nhất là với thị trường Trung Quốc. Doanh nghiệp cũng phải đồng hành chặt với hợp tác xã để duy trì mã số vùng trồng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc – điều kiện tiên quyết để giữ được thị trường lâu dài.
