Trong quá trình giám định hài cốt liệt sĩ, việc phân tích các mẫu xương lâu năm thường gặp phải những khó khăn do chúng đã bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, cho biết rằng khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này thể hiện sự thách thức trong việc xác định danh tính của các liệt sĩ.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã không ngừng nỗ lực trong việc phát triển và áp dụng các công nghệ mới để nâng cao hiệu quả giám định. Cụ thể, trung tâm đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Với công nghệ phân tích ADN ty thể, tỷ lệ tách chiết thành công đạt 22%, góp phần quan trọng trong việc trả lại danh tính cho nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ.
Trung tâm Giám định ADN hiện đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định lên đến 4.000 mẫu mỗi năm. Để tiếp tục nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này hướng đến việc phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Đặc biệt, khi áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đã đạt đến 70/100 mẫu. Công nghệ mới này được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, khẳng định rằng công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.
Với những nỗ lực và kết quả đạt được, việc giám định hài cốt liệt sĩ đang ngày càng được nâng cao hiệu quả, góp phần giải quyết những câu hỏi về danh tính của các liệt sĩ, mang lại niềm an ủi cho các gia đình và tiếp tục khẳng định giá trị thiêng liêng của công tác tìm kiếm, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.
