Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh việc chuyển đổi thể chế nhằm xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng tốc Chính phủ số hóa, vai trò của việc cải cách hành vi công vụ ngày càng trở nên quan trọng. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết lớn với mục tiêu đổi mới và hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, quá trình cải cách hành vi công vụ vẫn còn nhiều thách thức, gây ra độ trễ trong việc triển khai các chính sách mới.
PGS.TS Bế Trung Anh, Ủy viên và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Công tác đại biểu, đã nhấn mạnh rằng việc cải cách hành vi công vụ là một yếu tố thiết yếu để đảm bảo hiệu quả của cải cách thể chế. Ông cho rằng nếu không có sự thay đổi trong hành vi công vụ, các cải cách thể chế chỉ dừng lại ở văn bản và không thể đem lại kết quả thực tiễn.
Theo ông Bế Trung Anh, chuyển đổi thể chế không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về nội dung văn bản pháp luật mà còn là quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân. Quá trình này đòi hỏi bộ máy công vụ phải có sự thay đổi về cách thức làm việc, từ quản lý sang phục vụ, nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp một cách tốt hơn.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ, như tâm lý ‘xin – cho’, sợ trách nhiệm, chờ hướng dẫn dưới luật. Những biểu hiện này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới, làm chậm quá trình phát triển của đất nước. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Bế Trung Anh cho rằng cần có một tổ hợp giải pháp đồng bộ. Các giải pháp này bao gồm tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng với đánh giá cán bộ, cải tiến hệ thống phản hồi công dân, đưa tiếp cận số vào chính sách công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính.
Ông cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng một bộ máy hành chính có thể ‘cất cánh’ chỉ bằng thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ phải đi cùng với cải cách thể chế. Nếu thể chế được xem như là đường băng, thì hành vi công vụ chính là động cơ. Không có động cơ đủ mạnh, bộ máy sẽ không thể cất cánh và đạt được hiệu quả như mong muốn.
Thực tế cho thấy, cải cách hành vi công vụ là khâu ít được để ý nhưng lại là chìa khóa thành công trong quá trình thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng. Nếu không có chuyển biến rõ rệt trong thái độ, kỹ năng, văn hóa và trách nhiệm của công chức, thì những nỗ lực lập pháp – dù có tầm nhìn – cũng sẽ bị trì hoãn trong thực tế. Vì vậy, mọi thiết kế thể chế cần đi kèm cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Điều này giúp đảm bảo rằng bộ máy thực thi sẽ thay đổi hành vi một cách thực chất.
Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội vạch ra mới có thể trở thành hiện thực. Khi đó, cải cách thể chế mới thực sự đi đến đích cuối cùng: thay đổi đời sống người dân và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, từ đó giúp Việt Nam phát triển bền vững và hội nhập quốc tế thành công. Để biết thêm thông tin về cải cách thể chế và hành vi công vụ, vui lòng tham khảo trang web của Quốc hội Việt Nam và các tài liệu liên quan khác.
