Trong xã hội hiện đại, việc đảm bảo dinh dưỡng cân bằng cho cả gia đình đang trở thành một thách thức lớn, đặc biệt với những gia đình đa thế hệ. Mỗi thành viên từ ông bà cao tuổi, cha mẹ ở độ tuổi sung sức đến con cháu đang lớn đều có những nhu cầu dinh dưỡng và khẩu vị rất riêng biệt. Mâm cơm chung không còn là câu chuyện đơn giản.
Để xây dựng một chế độ ăn uống cân bằng và đảm bảo sức khỏe cho từng cá nhân trong gia đình đa thế hệ là một bài toán khó, theo PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia. Ông nhấn mạnh rằng cả rau và thịt đều đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sức khỏe, và việc ưu tiên thái quá một nhóm hay một thực phẩm cụ thể nào đều tiềm ẩn nguy cơ.
Thịt là nguồn chất đạm dồi dào và thiết yếu cho việc xây dựng cơ bắp, sửa chữa mô, và sản xuất các enzyme, hormone quan trọng. Tuy nhiên, nếu ăn quá nhiều thịt đỏ và thịt đã qua chế biến, có thể làm tăng đáng kể lượng chất béo bão hòa và cholesterol xấu, từ đó đẩy cao nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, mỡ máu cao, gout và thậm chí là một số loại ung thư.
Ngược lại, rau xanh và trái cây là kho tàng của vitamin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất chống oxy hóa. Việc thiếu hụt rau xanh có thể dẫn đến thiếu vi chất dinh dưỡng và gây táo bón. Tuy nhiên, nếu chỉ ăn rau quả mà bỏ qua thịt hoặc các nguồn đạm và vi chất quan trọng khác, rất dễ dẫn đến thiếu máu thiếu sắt, thiếu protein, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ.
Không có một tỷ lệ chuẩn cứng nhắc nào áp dụng cho tất cả mọi người, vì nhu cầu dinh dưỡng luôn biến đổi theo độ tuổi, giới tính, mức độ hoạt động thể chất và tình trạng sức khỏe cụ thể. Tuy nhiên, theo khuyến nghị chung, một chế độ ăn cân bằng cần bao gồm ngũ cốc chiếm phần lớn nhất, tiếp theo là rau xanh và trái cây (ít nhất 400g một ngày) sau đó đến các nguồn đạm đa dạng (thịt, cá, trứng, đậu đỗ), cuối cùng là chất béo lành mạnh và cần đảm bảo đa dạng các loại thực phẩm.
Để giải quyết tình huống nan giải của gia đình đa thế hệ, chuyên gia đề xuất một nguyên tắc cốt lõi là đa dạng chế biến và định lượng khẩu phần. Đây là cách để mọi thành viên đều có thể ăn chung mâm cơm nhưng vẫn nhận được dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu riêng.
Với ông bà bị mỡ máu, đái tháo đường: Nên ưu tiên đạm dễ tiêu như các loại cá, thịt gia cầm bỏ da, trứng, sữa ít béo, đậu phụ và các loại đậu đỗ. Lượng thịt đỏ cần kiểm soát dưới 500g/1 tuần, nên tiêu thụ khoảng 2-3 bữa/tuần, ưu tiên phần nạc.
Đối với con gái tuổi dậy thì: Cần đảm bảo đủ chất đạm từ đa dạng nguồn (thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ), bổ sung thêm sắt từ thịt đỏ, gan, lòng đỏ trứng, và canxi từ sữa.
Để bữa cơm gia đình vẫn có sự thống nhất mà vẫn cá nhân hóa khẩu phần, chuyên gia đưa ra những lời khuyên thiết thực: Chế biến món ăn chung theo hướng lành mạnh, hạn chế chiên rán, tẩm ướp quá đậm đà. Đa dạng nguồn đạm trên mâm cơm. Cung cấp rau xanh phong phú, theo mùa. Điều chỉnh khẩu phần ăn riêng. Trò chuyện về nhu cầu cá nhân để gia đình gắn kết.
Việc hiểu đúng về vai trò của từng nhóm thực phẩm, linh hoạt trong chế biến, và cá nhân hóa khẩu phần ăn là chìa khóa để xây dựng những bữa cơm không chỉ ngon miệng mà còn đảm bảo sức khỏe cho từng thành viên. Bạn có thể tìm hiểu thêm về dinh dưỡng cân bằng tại https://www.who.int/ và https://www.visionfcn.com/.
