Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang tích cực đẩy mạnh quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và ứng dụng công nghệ tiên tiến nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững. Tại Diễn đàn ‘Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới’ diễn ra vào sáng ngày 29/7 tại Hà Nội, các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng đã tập trung thảo luận về những đột phá công nghệ có thể mang lại cho ngành năng lượng.

Theo dự báo, nhu cầu điện năng của Việt Nam sẽ tăng từ 8-10% mỗi năm. Chính vì vậy, việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch, giảm thiểu sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch đang trở thành một yêu cầu cấp thiết. Các chuyên gia đã xác định rằng lưới điện thông minh, công nghệ lưu trữ năng lượng tiên tiến, hydro xanh, và các giải pháp năng lượng tái tạo hiệu suất cao sẽ là những trụ cột quan trọng giúp Việt Nam thực hiện thành công mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Để đạt được mục tiêu đầy tham vọng này, các chuyên gia và doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo nhấn mạnh sự cần thiết phải ổn định và minh bạch hóa khung chính sách, hoàn thiện thể chế, và thúc đẩy hợp tác giữa khu vực công và tư. Việt Nam đã có nền tảng chính sách quan trọng với Nghị quyết 55 và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh. Theo đó, tỷ lệ năng lượng tái tạo dự kiến sẽ chiếm tới 75% vào năm 2050.

Cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 không chỉ là một mục tiêu môi trường mà còn là động lực quan trọng để hoàn thiện thể chế và thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh một cách thực chất và hiệu quả. qua đó, không chỉ giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu về biến đổi khí hậu mà còn góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

Nhìn chung, việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và áp dụng công nghệ tiên tiến trong ngành năng lượng đang là một xu hướng tất yếu đối với Việt Nam. Với sự tham gia tích cực của các chuyên gia, doanh nghiệp, và sự hoàn thiện chính sách, hy vọng rằng Việt Nam sẽ sớm đạt được các mục tiêu về năng lượng tái tạo và phát thải ròng.

Việt Nam đang nổi lên như một quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng sạch lớn nhất Đông Nam Á, với tổng công suất điện gió ngoài khơi ước tính lên đến gần 600 GW. Bên cạnh đó, việc tận dụng sinh khối từ nông nghiệp và bức xạ mặt trời cao ở khu vực miền Trung và miền Nam cũng mang lại nhiều cơ hội cho sự phát triển của năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.

Thị phần năng lượng tái tạo trong tổng mức năng lượng của quốc gia vẫn còn tương đối thấp. Số lượng dự án đầu tư vào lĩnh vực này còn ít, đặc biệt là trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi và LNG, vốn được coi là những trụ cột quan trọng trong việc chuyển dịch cơ cấu nguồn điện để đảm bảo an ninh năng lượng. Các chuyên gia nhận định rằng quá trình hiện thực hóa tiềm năng năng lượng sạch đang bị chậm lại đáng kể.

Dù Quy hoạch điện VIII đã điều chỉnh mục tiêu phát triển mạnh điện gió ngoài khơi và điện khí LNG, nhưng đến nay vẫn chưa có dự án điện gió ngoài khơi nào được triển khai thực tế. Chỉ có 3 trong số 13 dự án LNG hiện hữu đang đúng tiến độ. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này xuất phát từ ba “nút thắt” lớn: thiếu cơ chế giá điện rõ ràng và hấp dẫn; thủ tục đầu tư và phê duyệt dự án còn chồng chéo; và đặc biệt là khó khăn trong huy động vốn, cả vốn đầu tư ban đầu lẫn vốn vận hành dài hạn.

Nếu không tháo gỡ các “nút thắt” này, việc đạt được mục tiêu mà Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và cam kết Net Zero vào năm 2050 sẽ là một thách thức lớn. TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, nhận định rằng “dòng vốn này sẽ không tự chảy đến nếu không có hệ sinh thái tài chính xanh rõ ràng, cơ chế bảo lãnh tín dụng hợp lý và hành lang pháp lý minh bạch, ổn định lâu dài”.

Một trong những khó khăn hiện nay là việc chưa có bộ tiêu chí thống nhất đánh giá dự án xanh, chưa có thị trường trái phiếu xanh phát triển đầy đủ, cũng như thiếu cơ chế ưu đãi thuế – phí. Điều này đang khiến dòng vốn xanh vẫn còn chảy chậm. Để giải quyết vấn đề này, nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế khuyến nghị rằng Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý về tài chính xanh.

Hoàn thiện khung pháp lý về tài chính xanh bao gồm việc ban hành tiêu chuẩn quốc gia về dự án xanh để các tổ chức tài chính có căn cứ thẩm định; tạo lập thị trường trái phiếu xanh với cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng và quy trình phát hành đơn giản; khuyến khích các ngân hàng thương mại phát triển sản phẩm tín dụng xanh thông qua hỗ trợ lãi suất, chia sẻ rủi ro từ quỹ bảo lãnh; và thành lập các quỹ tài chính xanh quốc gia để làm “vốn mồi”, thu hút thêm các nguồn lực từ khu vực tư nhân và quốc tế.

Trong bối cảnh dòng vốn quốc tế còn dè dặt, sự vào cuộc chủ động của các doanh nghiệp nhà nước hàng đầu như Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ là cú hích quan trọng. Với năng lực tài chính, uy tín quốc tế và vai trò trong ngành năng lượng, các doanh nghiệp này có thể làm “cầu nối tín nhiệm” giữa Chính phủ và nhà đầu tư quốc tế.

Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, đồng thời đặt mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi và LNG thành trụ cột an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, để biến các mục tiêu thành hiện thực, cần có những hành động cụ thể và quyết liệt ngay từ bây giờ.