Một hình thức lừa đảo mới đang ngày càng phổ biến, trong đó kẻ gian giả mạo nhân viên giao hàng (shipper) để chiếm đoạt tiền của nạn nhân. Thủ đoạn của kẻ lừa đảo là gọi điện cho nạn nhân, tự xưng là shipper và thông báo cần chuyển khoản một khoản phí phát sinh nhỏ. Chỉ sau vài thao tác, toàn bộ tiền trong tài khoản của nạn nhân đã bị mất.

Đây là một thủ đoạn lừa đảo tinh vi, tận dụng sự rò rỉ dữ liệu đơn hàng và tâm lý chủ quan của nạn nhân. Dữ liệu đơn hàng mà kẻ gian sử dụng đều chính xác đến kinh ngạc, bao gồm tên người nhận, địa chỉ, số điện thoại, thậm chí cả giá trị món đồ. Điều này khiến nạn nhân khó lòng nghi ngờ, nhất khi họ đang nóng lòng chờ hàng.

Nhiều câu hỏi đã được đặt ra về việc làm thế nào những kẻ lừa đảo có được thông tin chi tiết đến vậy. Theo các chuyên gia, nguồn đầu tiên đến từ chính các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển. Một số nhân viên nội bộ có thể bán dữ liệu khách hàng cho bên thứ ba với giá rẻ mạt. Nguồn thứ hai là các website và ứng dụng kém bảo mật, nơi người dùng vô tình để lộ thông tin cá nhân khi đăng ký tài khoản. Nguồn thứ ba và cũng đáng lo ngại nhất là thị trường ‘data rác’ được rao bán công khai trên mạng xã hội và các diễn đàn ngầm.

Tâm lý chủ quan cũng là một yếu tố then chốt khiến nhiều người mắc bẫy. Theo đó, một số thủ đoạn phổ biến của các đối tượng lừa đảo thường bao gồm gửi đường link hoặc mã QR độc hại. Chỉ cần nhấp vào, điện thoại của nạn nhân sẽ bị cài mã độc, cho phép tội phạm truy cập vào các ứng dụng ngân hàng.

Để tự bảo vệ mình, người dùng cần tuyệt đối không chuyển tiền trước cho bất kỳ ai tự xưng là shipper, dù đó là khoản phí nhỏ. Không bao giờ nhấp vào đường link lạ hoặc quét mã QR từ những tin nhắn không rõ nguồn gốc. Đặc biệt, mã OTP và mật khẩu ngân hàng là thông tin tuyệt mật, không được chia sẻ với bất kỳ ai, kể cả người tự nhận là nhân viên hỗ trợ.

Nhóm đối tượng dễ trở thành nạn nhân của tội phạm này là các bạn trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên. Lý do nằm ở sự chủ quan. Dù thành thạo sử dụng smartphone và mạng xã hội, nhiều bạn trẻ lại thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin cơ bản.

Những vụ lừa đảo shipper giả chỉ là phần nổi của tảng băng chìm về vấn đề rò rỉ dữ liệu cá nhân. Trong thời đại kỹ thuật số, việc bảo vệ thông tin cá nhân không còn là trách nhiệm riêng của mỗi cá nhân, mà đòi hỏi sự chung tay từ các doanh nghiệp, cơ quan quản lý và ý thức của toàn xã hội.

Như vậy, mỗi người cần nâng cao cảnh giác và ý thức bảo vệ thông tin cá nhân của mình. Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cũng cần có những biện pháp thiết thực để ngăn chặn tình trạng rò rỉ dữ liệu cá nhân và lừa đảo trực tuyến.

Cần có những chiến dịch tuyên truyền và giáo dục về kỹ năng bảo vệ thông tin cá nhân và phòng chống lừa đảo trực tuyến. Đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và doanh nghiệp để xây dựng một môi trường mạng an toàn và lành mạnh.

Tóm lại, phòng chống lừa đảo trực tuyến và bảo vệ thông tin cá nhân là trách nhiệm của cả xã hội. Chúng ta cần chung tay và có những biện pháp thiết thực để ngăn chặn tình trạng này.

Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) vừa phát hành Cẩm nang An ninh mạng tháng 7/2025, cung cấp những kỹ năng cơ bản để học sinh tự bảo vệ mình trên môi trường mạng. Điều đặc biệt của cẩm nang này là nó được thực hiện bởi một nhóm 4 học sinh lớp 6 với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI).

Trước đó, các số của cẩm nang an ninh mạng đã thu hút hơn 130.000 lượt tham gia của người dùng trên cả nước. Cẩm nang tháng 7/2025 là một ấn phẩm đặc biệt, được chính các bạn học sinh lớp 6 thực hiện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia đến từ Hiệp hội An ninh mạng quốc gia. Với sự hỗ trợ của AI, nhóm học sinh đã tạo ra một nội dung phong phú và đa dạng, giúp học sinh hiểu rõ hơn về các vấn đề an ninh mạng.

Nhóm học sinh đã nghiên cứu và lựa chọn 5 tình huống phổ biến nhất mà học sinh thường gặp phải khi sử dụng mạng internet, bao gồm việc chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội, nhận được hướng dẫn truy cập link để ‘hack game, nhận quà’, nhận được video từ tài khoản không rõ danh tính, nhận được cuộc gọi thông báo trúng thưởng, yêu cầu cung cấp thông tin, và bị chê bai, nói xấu trên mạng xã hội. Qua các tình huống này, chuyên gia của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đã phân tích và hướng dẫn các em tìm ra hướng giải quyết tốt nhất để tự bảo vệ mình.

Cẩm nang An ninh mạng tháng 7/2025 không chỉ cung cấp kiến thức và kỹ năng an ninh mạng cho học sinh, mà còn là một dịp để cha mẹ và thầy cô hiểu hơn về các tình huống mà các em có thể gặp phải. Chương trình ‘Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025’ của NCA đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc nâng cao nhận thức về an ninh mạng và trang bị kỹ năng số cho trẻ em.

Nhóm học sinh cho biết đã mất khoảng 2 tuần để lên ý tưởng cho cẩm nang và chỉnh sửa lại theo góp ý của chuyên gia Hiệp hội An ninh mạng quốc gia. Cẩm nang này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về các vấn đề an ninh mạng và biết cách tự bảo vệ mình trên môi trường mạng. Với sự hỗ trợ của AI, cẩm nang này đã trở thành một tài liệu tham khảo hữu ích cho học sinh và phụ huynh.

Thông tin về cẩm nang có thể được tìm thấy qua trang web của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia. Đây cũng là một phần trong mục tiêu của Chương trình ‘Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025’ là trang bị kiến thức, kỹ năng số cho trẻ em theo từng độ tuổi để biết tự bảo vệ mình và biết cách tương tác an toàn trên môi trường mạng.

Thời gian gần đây, các cơ quan chức năng liên tục phát cảnh báo về các cuộc gọi giả danh ngân hàng, công an, điện lực… để chiếm đoạt tiền của người dân. Các cuộc gọi lừa đảo này ngày càng tinh vi, với nhiều điểm chung đáng chú ý, khiến nạn nhân dễ rơi vào bẫy nếu thiếu cảnh giác.

Một trong những thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là giả danh nhân viên ngân hàng để ‘nâng điểm tín dụng’ hoặc ‘nâng hạn mức thẻ tín dụng’. Đối tượng gọi điện cho khách hàng với những lời lẽ đầy tính thuyết phục, thông báo rằng ‘tài khoản của bạn gặp sự cố’ hoặc ‘bạn được nâng hạn mức thẻ tín dụng’, tạo cảm giác cấp bách khiến nạn nhân mất cảnh giác. Sau đó, chúng yêu cầu người nghe cung cấp hàng loạt thông tin bảo mật như mã OTP, mật khẩu Internet Banking, số thẻ, hình ảnh căn cước công dân, thậm chí hướng dẫn cài đặt ứng dụng mạo danh ngân hàng để dễ dàng chiếm quyền kiểm soát tài khoản.

Các chuyên gia khuyến cáo, các ngân hàng không bao giờ yêu cầu khách hàng cung cấp OTP, mật khẩu hoặc cài đặt ứng dụng ngoài hệ thống chính thức. Do đó, mỗi người cần tuyệt đối cảnh giác, không làm theo bất kỳ yêu cầu nào từ số điện thoại lạ và nên xác minh thông tin qua tổng đài chính thức trước khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào.

Một thủ đoạn khác là giả danh công an để hù dọa dính án. Các đối tượng thường gọi điện cho nạn nhân, tự xưng là cán bộ điều tra của cơ quan công an, với giọng điệu nghiêm trọng, thông báo rằng người nghe có liên quan đến một vụ án lớn như ‘rửa tiền’, ‘buôn ma túy’ hoặc ‘lừa đảo chiếm đoạt tài sản’. Chúng liên tục nhấn mạnh hậu quả pháp lý nặng nề, thậm chí dọa sẽ khởi tố, bắt giam nếu không hợp tác. Trong trạng thái hoảng loạn, nhiều người đã làm theo yêu cầu của kẻ gian, chuyển tiền vào tài khoản ‘ký quỹ bảo lãnh’ hoặc ‘đóng phí điều tra’ để chứng minh vô tội.

Cơ quan công an khẳng định không bao giờ làm việc hay yêu cầu chuyển tiền qua điện thoại, đồng thời khuyến cáo người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, không chuyển tiền theo bất kỳ yêu cầu nào từ số lạ và phải liên hệ ngay với đường dây nóng chính thức hoặc đến trụ sở công an gần nhất khi nhận cuộc gọi đáng ngờ.

Ngoài ra, chiêu trò giả danh nhân viên điện lực để đòi tiền điện cũng đang trở thành ‘cái bẫy’ mới mà nhiều người vô tình mắc phải. Kẻ gian thường gọi điện với giọng điệu khẩn cấp, thông báo rằng ‘bạn còn nợ tiền điện, cần thanh toán ngay để tránh bị cắt điện’, đánh vào tâm lý lo lắng của người dùng, đặc biệt là hộ gia đình và doanh nghiệp.

Để không trở thành nạn nhân của những cuộc gọi lừa đảo tinh vi, chuyên gia khuyến cáo người dân cần thực hiện một số nguyên tắc quan trọng. Trước hết, hãy luôn cảnh giác khi nhận cuộc gọi từ số lạ, đặc biệt là những số có dấu ‘+’ hoặc ’00’ ở đầu, vì đây thường là số quốc tế có nguy cơ phát sinh cước phí cao hoặc liên quan đến các chiêu trò lừa đảo. Tuyệt đối không cung cấp bất kỳ thông tin nhạy cảm nào như mã OTP, mật khẩu ngân hàng, số thẻ hay hình ảnh căn cước công dân qua điện thoại.

Người dân cũng cần tránh tải và cài đặt ứng dụng từ các liên kết lạ mà đối tượng cung cấp. Khi nhận cuộc gọi đáng ngờ, hãy nhanh chóng xác minh bằng cách tra cứu số điện thoại trên Google hoặc liên hệ trực tiếp với tổng đài chính thức của ngân hàng, điện lực để kiểm tra thông tin.

Trong bối cảnh tội phạm công nghệ ngày càng tinh vi, điều quan trọng nhất là luôn giữ bình tĩnh, không vội vàng thực hiện bất kỳ yêu cầu nào qua điện thoại khi chưa xác minh rõ ràng. Hãy nhớ nguyên tắc: Bình tĩnh – Xác minh – Tuyệt đối không chuyển tiền khi chưa chắc chắn. Đồng thời, đừng quên chia sẻ thông tin cảnh báo cho người thân, đặc biệt là người cao tuổi hoặc ít tiếp xúc công nghệ, để cùng nhau nâng cao cảnh giác và phòng ngừa rủi ro.