Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, với tiềm năng to lớn về điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam cần được hoàn thiện và đồng bộ hơn.

Với tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW và số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, Việt Nam có cơ hội để phát triển mạnh mẽ nguồn năng lượng sạch này. Về điện gió, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo này đang đối mặt với nhiều thách thức.

Các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo hiện đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo. Điều này đang trở thành điểm nghẽn kìm hãm dòng vốn, trì hoãn hàng loạt dự án và gia tăng rủi ro chính sách đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp. Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng.

Lawrence có nhiều ưu điểm hơn so với các nguồn năng lượng tái tạo khác. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành năng lượng tái tạo, các chuyên gia đề xuất rằng, Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Việt Nam cần hiện thực hóa các mục tiêu về năng lượng tái tạo thông qua hành động cụ thể. Với sự quan tâm và ủng hộ của cộng đồng quốc tế, hy vọng rằng, Việt Nam sẽ sớm có một hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho sự phát triển của năng lượng tái tạo, góp phần hiện thực hóa mục tiêu về phát triển bền vững.

Nhà máy điện gió Hải Anh, một trong những dự án năng lượng tái tạo trọng điểm của tỉnh Quảng Trị, đang bước vào giai đoạn hoàn thiện cuối cùng để chuẩn bị vận hành thương mại vào ngày 20/8/2025. Dự án này do Công ty cổ phần Phong điện Hải Anh – Quảng Trị làm chủ đầu tư, với tổng công suất 40 MW và tổng mức đầu tư sau thuế khoảng 1.500 tỷ đồng.

Dự án được xây dựng trên địa bàn các xã Hướng Phùng và Lao Bảo, thuộc công trình năng lượng nhóm B cấp II. Quá trình triển khai dự án đã gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, điều kiện thời tiết khắc nghiệt cùng những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng kéo dài. Tuy nhiên, với nỗ lực của chủ đầu tư cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, đến nay toàn bộ 100% diện tích đất phục vụ dự án đã được giải phóng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xây dựng và lắp đặt các hạng mục chính.

Đến thời điểm hiện tại, các hạng mục kỹ thuật quan trọng của Nhà máy điện gió Hải Anh đã cơ bản hoàn thiện. Hệ thống tuabin gió với 8/8 trụ tuabin (mỗi tuabin công suất 5.0 MW) đã được lắp đặt xong. Hệ thống truyền tải điện cũng đã được đầu tư đồng bộ và hiện đại, gồm 4 tuyến cáp ngầm 22kV nối từ các tuabin gió đến 4 ngăn xuất tuyến tại Trạm biến áp 22/110kV của nhà máy; đường dây đấu nối 110kV dài hơn 3,38 km kết nối trạm 110kV của nhà máy với Trạm biến áp 110kV Lao Bảo.

Không chỉ vậy, hệ thống điều khiển, đo lường, bảo vệ như SCADA, viễn thông, thông tin liên lạc, hệ thống điện tự dùng, khu quản lý vận hành… cũng đã được đầu tư hoàn chỉnh. Tất cả các hạng mục này hiện đang bước vào giai đoạn chạy thử nghiệm và kiểm định kỹ thuật theo quy định để chuẩn bị cho việc nghiệm thu đưa vào vận hành chính thức.

Dự kiến lễ khánh thành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ được tổ chức vào ngày 19/8/2025, chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hiện nay, chủ đầu tư đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để hoàn tất hồ sơ công nhận vận hành thương mại (COD), đồng thời xây dựng kịch bản tổ chức lễ khánh thành.

Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam đánh giá cao nỗ lực của chủ đầu tư trong việc vượt qua nhiều khó khăn để đẩy nhanh tiến độ và hoàn thiện dự án theo đúng kế hoạch. Ông cũng yêu cầu chủ đầu tư tiếp tục rà soát lại toàn bộ các hạng mục còn lại, khẩn trương hoàn tất các thủ tục liên quan đến hoàn thổ, phục hồi môi trường, đảm bảo an toàn lao động và phòng chống cháy nổ trong quá trình đưa dự án vào vận hành.

Việc hoàn thành và đưa vào vận hành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ góp phần quan trọng trong việc hiện thực hóa chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Quảng Trị, đồng thời khẳng định vai trò của tỉnh trong lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia, hướng tới phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Dự án cũng sẽ tạo nguồn cung điện năng ổn định, tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ, góp phần phát triển kinh tế địa phương, tăng thu ngân sách, thúc đẩy các ngành dịch vụ liên quan.

World Bank vừa đưa ra khuyến nghị quan trọng liên quan đến quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, tổ chức này đề xuất một lộ trình hai giai đoạn nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả trong lĩnh vực đầy tiềm năng này.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là “Cửa sổ mở” (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất các khu vực mà họ muốn khảo sát để phát triển dự án điện gió ngoài khơi. Ở giai đoạn này, Nhà nước sẽ tiến hành xem xét các đề xuất dựa trên một bộ tiêu chí rõ ràng, bao gồm năng lực tài chính của nhà đầu tư, kinh nghiệm kỹ thuật cũng như khả năng triển khai dự án một cách hiệu quả. Giai đoạn này cho phép các nhà đầu tư có cơ hội thể hiện sáng kiến và sự sẵn sàng tham gia vào thị trường điện gió ngoài khơi Việt Nam.

Khi bước vào giai đoạn thứ hai, được gọi là “Đấu thầu cạnh tranh” (competitive auction), quá trình sẽ trở nên cạnh tranh hơn. Lúc này, Nhà nước đã xây dựng xong quy hoạch không gian biển cũng như hạ tầng truyền tải phù hợp, và sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể. Tại đây, các nhà đầu tư sẽ tham gia đấu thầu và nhà đầu tư có đề xuất giá điện thấp nhất kèm theo các điều kiện kỹ thuật phù hợp sẽ được lựa chọn. Giai đoạn này không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí mà còn đảm bảo các dự án được thực hiện bởi những đơn vị có năng lực và kinh nghiệm.

Áp dụng lộ trình hai giai đoạn này, Việt Nam không chỉ thu hút được sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài mà còn đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh và minh bạch trong quá trình phân bổ quyền đầu tư. Hơn nữa, việc xây dựng quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải trước khi tiến hành đấu thầu sẽ giúp tránh những rủi ro và chồng chéo trong phát triển dự án, đồng thời đảm bảo rằng các dự án điện gió ngoài khơi được triển khai một cách có hiệu quả và bền vững.

Như vậy, có thể thấy khuyến nghị của World Bank về lộ trình hai giai đoạn trong phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam không chỉ là giải pháp phù hợp trong bối cảnh hiện nay mà còn là cơ hội để Việt Nam phát triển ngành điện gió ngoài khơi theo hướng bền vững và hiệu quả, đáp ứng được các tiêu chí về môi trường, kinh tế và xã hội.