Trong xã hội hiện đại, ngày càng có nhiều người chứng minh rằng thành công không nhất thiết phải gắn liền với bằng cấp đại học. Một trong những ví dụ điển hình là Thanh Tâm, 27 tuổi, hiện là giám đốc một công ty cung ứng hàng Hàn Quốc, đồng thời cũng là chủ sở hữu của một nhà hàng và góp vốn vào một số doanh nghiệp khác. Tâm đã tự học tiếng Hàn và dạy tiếng Việt cho người nước ngoài như một cách để luyện ngôn ngữ và tìm hiểu văn hóa.

Tâm chia sẻ rằng kỷ luật và tinh thần tự học chính là chìa khóa giúp cô đạt được thành công. Cô cũng nhấn mạnh rằng việc không có bằng cấp giúp cô giữ được sự khiêm tốn và biết ơn. Mặc dù đã thành công từ sớm, Tâm vẫn bày tỏ sự tiếc nuối vì không được học đại học để có thể tiếp cận tri thức một cách hệ thống và có cái nhìn toàn diện hơn.

Anh Trần Quang Vinh, 37 tuổi, sống tại San Francisco, Mỹ, cũng là một trong những người không học đại học nhưng đạt được thành công đáng kể. Vinh đã tự học công nghệ từ nhỏ và đã được các công ty lớn như Google, Facebook mời về làm việc. Hiện tại, anh là lãnh đạo đội thiết kế trí tuệ nhân tạo cho Meta.

Những trường hợp như Vinh và Tâm không phải là hiếm trong xã hội hiện đại. Theo công ty nghiên cứu Wealth-X, gần 30% tỷ phú thế giới không có bằng cử nhân. PGS.TS Nguyễn Thị Tố Quyên, Khoa Xã hội học và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng mọi người không nên hiểu sai rằng ‘có thể thành công không cần học hành’. Các tỷ phú hay những người thành công chỉ không có bằng cấp, nhưng họ không ngừng học tập qua các kênh khác nhau.

Chuyên gia hướng nghiệp Nguyễn Việt Linh (Hà Nội) có quan điểm khác, rằng trừ một số lĩnh vực đặc thù, nhiều doanh nghiệp hiện nay ưu tiên kỹ năng hơn đào tạo chính quy. Trong tư duy tuyển dụng quốc tế cũng không phân biệt giới tính, độ tuổi, bằng cấp.

Dữ liệu từ LinkedIn cho thấy số tin tuyển dụng không yêu cầu bằng cấp tại Anh tăng 90% trong năm 2021-2022. Tại Mỹ, 20% tin tuyển dụng không đòi hỏi bằng đại học. 75% chuyên gia tuyển dụng cho rằng kỹ năng thực tế là tiêu chí quan trọng nhất.

Các chuyên gia và doanh nhân cho rằng học đại học không quan trọng bằng có đam mê với việc mình làm. Ngô Đình Tuấn, 32 tuổi, quê Thanh Hóa, đã bỏ học đại học để làm nông nghiệp và hiện có doanh thu khoảng một tỷ đồng mỗi năm.

Dù vậy, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần học tập suốt đời. PGS.TS Tố Quyên cho rằng trong thời đại số, người học có thể tiếp cận tri thức qua sách vở, mạng xã hội, đồng nghiệp và những người xung quanh. ‘Quan trọng là giữ được tinh thần học tập suốt đời’, bà nói.

Cô Tô Liên, một giáo viên cấp 3 với 30 năm kinh nghiệm giảng dạy tại Trung Quốc, đã chia sẻ những quan điểm thú vị về việc học sinh ‘khó bảo’ có thể trở thành những người thành công trong tương lai. Với kinh nghiệm chủ nhiệm hàng chục lớp học và tiếp xúc với nhiều thế hệ học sinh, cô Liên đã nhận ra rằng một số học sinh từng bị đánh giá là cá biệt lại đạt được nhiều thành tựu khi trưởng thành.

Cô Liên đưa ra 5 lý do giải thích cho hiện tượng này. Thứ nhất, các học sinh này không phù hợp với cách học truyền thống, nhưng lại giỏi thích nghi với môi trường thực tế. Chúng không giỏi học thuộc, không ngồi yên suốt 45 phút, hoặc thường xuyên đặt câu hỏi gây tranh cãi, nhưng khi bước ra ngoài xã hội, những điểm này lại trở thành lợi thế.

Thứ hai, các em có khả năng quan sát tâm lý và phản ứng của người khác. Những học sinh từng bị nhắc nhở nhiều lần thường rất nhạy với thái độ của giáo viên, bạn bè, người lớn xung quanh. Khả năng quan sát và phản ứng linh hoạt đó giúp các em dễ thích nghi, biết cách điều chỉnh hành vi, biết tạo thiện cảm khi cần thiết.

Thứ ba, các em có động lực mạnh mẽ để khẳng định bản thân. Không ít học sinh từng bị đánh giá thấp lại có tinh thần vượt lên hoàn cảnh rất mạnh mẽ. Các em muốn chứng minh rằng mình có thể thành công theo cách riêng.

Thứ tư, các em có trải nghiệm thất bại sớm nên trưởng thành nhanh hơn. Học sinh bị nhắc nhở nhiều, bị điểm kém, từng bị kỷ luật… là những người va vấp sớm. Những trải nghiệm đó giúp các em rèn luyện sự kiên cường và khả năng ứng phó với nghịch cảnh.

Thứ năm, các em dám thử, dám sai và học hỏi từ chính những sai lầm. Không bị ràng buộc bởi các chuẩn mực khắt khe, một số học sinh cá tính dám thử làm việc từ sớm, thử kinh doanh, thử những con đường ít người chọn. Tìm hiểu thêm về cách phát triển kỹ năng để trở thành người thành công.

Cô Liên nhấn mạnh rằng, là người làm nghề giáo, cô luôn mong học sinh của mình được phát triển trong môi trường lành mạnh, rèn luyện cả kiến thức và đạo đức. Tuy nhiên, sau nhiều năm quan sát, cô nhận ra rằng việc đánh giá một học sinh chỉ dựa vào thái độ trong lớp hay điểm số chưa hẳn đã phản ánh hết tiềm năng của các em. Mỗi học sinh có một con đường riêng, và sự thành công trong cuộc sống đôi khi đến từ chính những khác biệt từng bị xem là vấn đề. Tham khảo thêm nguồn thông tin để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

MC Phương Mai đã trải lòng về cuộc sống của mình sau khi ly hôn, thừa nhận rằng cô đã kết hôn vội vàng và sớm nhận ra rằng đó là một sai lầm lớn. Trong một buổi trò chuyện gần đây, cô đã chia sẻ về quá trình đấu tranh nội tâm dài để quyết định chấm dứt cuộc hôn nhân không thành công.

Phương Mai sinh ra trong một gia đình có truyền thống, nơi các thành viên đều nỗ lực gây dựng sự nghiệp và vị trí xã hội của mình theo chuẩn mực ‘lấy danh dự gia đình làm kim chỉ nam’. Điều này đã ảnh hưởng đến suy nghĩ và lối sống của cô, khiến cô phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định về cuộc hôn nhân của mình.

Khi nhìn nhận về cuộc hôn nhân của mình, Phương Mai thừa nhận rằng cô đã kết hôn khi mang thai và quyết định ly hôn khi phát hiện ra mọi cam kết liên quan tới vấn đề giấy tờ pháp lý lẫn xây dựng tài sản chung không được thực hiện như đã thỏa thuận. Cô cho biết rằng cô đã phải trải qua một quá trình đấu tranh nội tâm dài để quyết định chấm dứt cuộc hôn nhân không thành công.

Sau ly hôn, Phương Mai đã tuyên bố trên trang cá nhân rằng cô đã trở lại là chính mình, không còn lo lắng hay tự hỏi. Cô cho biết rằng mình đang tiếp tục sự nghiệp mà cô tự tay xây dựng và đang sản xuất một sự kiện vào tháng 8 sắp tới. Với việc trở lại cuộc sống độc thân, Phương Mai dường như tràn đầy năng lượng hơn, cô đã có thời gian chăm chút cho bản thân và cảm thấy mình được sống lại.

Phương Mai cũng chia sẻ về quan điểm của mình về các mối quan hệ tình cảm và cuộc sống mới. Cô cho biết rằng mình rất kín đáo, ngại giao tiếp với người lạ và kén chọn trong tình cảm. Cô cũng không muốn chạy theo quan hệ xã hội mà tập trung vào việc tạo ra sản phẩm chất lượng. Về định kiến rằng phụ nữ đẹp chơi golf là để ‘săn đại gia’, Phương Mai cho rằng golf là một bộ môn xa xỉ và những người chơi golf ở Việt Nam cũng có nhiều lý do đa dạng để tiếp cận bộ môn này.

Khi được hỏi về kiểu đàn ông mà cô sẽ ‘gật đầu’, Phương Mai cho biết rằng cô thích người lớn tuổi, từng trải, giỏi về tư duy quan trọng hơn là kiếm tiền. Cô tìm kiếm sự an toàn và tin tưởng, nhưng không muốn kiểm soát hay bị kiểm soát. Với kinh nghiệm và trưởng thành của mình, Phương Mai hy vọng sẽ tìm thấy một người bạn đời phù hợp và xây dựng một cuộc sống hạnh phúc mới.

…

Trong bối cảnh biến động hiện nay, các phương pháp phát triển con người và xây dựng đội ngũ kế thừa đang ngày càng được chú trọng. Tại Việt Nam, mentoring – một khái niệm không còn mới mẻ trên toàn cầu – đang âm thầm phát triển như một dòng suối chảy ngầm dưới nền văn hóa doanh nghiệp.

Bà Lê Thị Thanh Lâm, nguyên Phó tổng giám đốc Công ty CP Sài Gòn Food, là một trong những người tiên phong trong việc triển khai mentoring tại Việt Nam. Với kinh nghiệm thực tế và kỹ năng lãnh đạo dày dặn, bà đã xây dựng các câu lạc bộ Mentoring tại Sài Gòn Food, Hội đồng Tư vấn Hỗ trợ Khởi nghiệp Quốc gia – phía Nam và Hội Nữ Doanh Nhân TP.HCM (HAWEE). Theo bà Lâm, mentoring không chỉ đơn thuần là việc hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm, mà còn là một phương pháp giúp rèn luyện kỹ năng lãnh đạo hiệu quả, biết lắng nghe, đặt câu hỏi, xây dựng lòng tin và tạo không gian an toàn để người khác dám chia sẻ thật lòng.

“Ba từ khóa quan trọng nhất tôi áp dụng là: định hướng, dẫn dắt và đồng hành”, bà Lâm chia sẻ. Qua quá trình mentoring, bà đã nhận ra sự thay đổi tích cực trong cách làm việc và sống của bản thân. Điều này không chỉ giúp cá nhân phát triển mà còn góp phần xây dựng một môi trường làm việc tích cực và hỗ trợ lẫn nhau.

Cuốn sách “Người cố vấn” của bà Lâm là một trong những cuốn sách đầu tiên về mentoring do người Việt viết. Cuốn sách này không chỉ chia sẻ kinh nghiệm thực tế mà còn lan tỏa sâu rộng những giá trị của mentoring đến với nhiều người. Thông qua cuốn sách, bà Lâm hy vọng truyền cảm hứng và khuyến khích nhiều người tham gia vào hoạt động mentoring, tạo ra một cộng đồng hỗ trợ và phát triển bền vững.

Trong thời đại biến động, một người mentor giỏi cần hội đủ bốn yếu tố cốt lõi: kinh nghiệm thực tế, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đặt câu hỏi và kỹ năng kể chuyện. Mentoring không chỉ giúp người trẻ phát triển mà còn giúp người lãnh đạo trưởng thành hơn. Qua quá trình mentoring, người lãnh đạo có thể rút kinh nghiệm từ những người trẻ và nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.

Mentoring cũng là một phương pháp phát triển con người và xây dựng đội ngũ kế thừa trong tổ chức. Với tính kế thừa liên tục, mentoring giúp truyền lại kinh nghiệm, kỹ năng và tinh thần học hỏi giữa các thế hệ. Điều này không chỉ giúp duy trì sự ổn định mà còn tạo ra sự phát triển và đổi mới trong tổ chức.

Tương lai của lĩnh vực mentoring và coaching tại Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Mentoring sẽ trở thành một nét văn hóa trong các tổ chức, giúp xây dựng đội ngũ kế thừa và phát triển nhân lực bền vững. Khi ngày càng nhiều tổ chức và cá nhân nhận thức được giá trị của mentoring, dòng suối chảy ngầm này sẽ ngày càng phát triển và đóng góp vào sự phát triển của văn hóa doanh nghiệp Việt Nam.

Thông tin liên quan: đối với quá trình xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp hiện nay