Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi xanh trong ngành logistics đang trở thành xu hướng toàn cầu. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn đang gặp khó khăn trong việc áp dụng các giải pháp thân thiện môi trường.

Ngành logistics Việt Nam đang trải qua một giai đoạn phát triển nhanh chóng, với tốc độ tăng trưởng trung bình từ 14-16%/năm, cao gần gấp đôi so với tốc độ tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, ngành vẫn đang phát triển một cách âm thầm, thiếu vắng các doanh nghiệp quy mô lớn có khả năng dẫn dắt thị trường. Tại tọa đàm Chính sách tài chính phát triển logistics xanh do Tạp chí Kinh tế – Tài chính tổ chức, ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, yêu cầu về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh đã dần được các doanh nghiệp nhận thức nhưng việc thực thi trên thực tế còn hạn chế.

Ông Đặng Vũ Thành – Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) cũng cho biết, chuyển đổi xanh không còn là xu hướng, mà đã và đang hiện diện trong từng hoạt động hằng ngày của doanh nghiệp logistics trên toàn cầu. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp logistics, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm đến 95%, vẫn đang loay hoay với bài toán vốn, công nghệ và thực thi chính sách.

Chuyển đổi xanh không thể chỉ trông chờ từ phía doanh nghiệp. Dù nhận thức được xu thế tất yếu, phần lớn doanh nghiệp logistics Việt Nam vẫn đang đối mặt với hàng loạt rào cản khi triển khai chuyển đổi xanh. TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho biết, điểm nghẽn đầu tiên là vấn đề “tiền đâu?”. Trong khi 95-97% doanh nghiệp logistics là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), thì thị trường tài chính xanh ở Việt Nam lại còn rất non trẻ.

Tính đến giữa năm nay, quy mô tài chính xanh chỉ chiếm 4,35% tổng tín dụng, thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 10% như kỳ vọng. Các chuyên gia đều thống nhất rằng cần có sự điều phối mạnh mẽ từ Nhà nước, đặc biệt là các bộ ngành như Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước… Không thể chỉ kỳ vọng vào nỗ lực của doanh nghiệp khi các điều kiện về tài chính, pháp lý, và hạ tầng vẫn còn quá nhiều bất cập.

Nhà nước cần sớm tích hợp chính sách ưu đãi thuế, trợ cấp cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh, đưa trạm sạc, kho xanh, logistics thông minh vào quy hoạch đầu tư công. Từ góc độ chính sách, các chuyên gia cho rằng, không thể có phát triển xanh nếu không có dòng vốn xanh. Và để có dòng vốn đó, cần sự chung tay của cả hệ thống, từ cơ quan quản lý, ngân hàng, đến chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ chuyển đổi xanh rõ ràng, minh bạch và có thể đo lường.

Tạp chí Kinh tế cho biết, để thúc đẩy chuyển đổi xanh trong ngành logistics, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm cả doanh nghiệp, cơ quan quản lý và các tổ chức tài chính. Việc này sẽ giúp tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) cũng đang tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp logistics trong việc chuyển đổi xanh, thông qua việc cung cấp các khóa đào tạo, tư vấn và hỗ trợ kỹ thuật. Hiệp hội cũng đang làm việc với các cơ quan quản lý để xây dựng các chính sách hỗ trợ cho chuyển đổi xanh trong ngành logistics.

Chiều ngày 15/7, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức hội thảo với chủ đề ‘Phát triển nông nghiệp bền vững gắn với bảo vệ môi trường’. Hội thảo này là một phần quan trọng trong chương trình giám sát chuyên đề của Quốc hội, nhằm tìm kiếm giải pháp cho sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp.

Trước những thách thức mà biến đổi khí hậu đang gây ra, như tài nguyên đất nước và đa dạng sinh học suy giảm nghiêm trọng, cùng với đó là tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn và khu vực sản xuất nông nghiệp đang gia tăng, các đại biểu tham dự hội thảo đã nhận định rằng ngành nông nghiệp nước ta cần phải chuyển đổi mô hình phát triển. Sự chuyển đổi này cần hướng từ khai thác tối đa sang phát triển hài hòa bền vững, với sự chú trọng từ sản lượng sang chất lượng, hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Phát triển nông nghiệp bền vững không chỉ là yêu cầu tất yếu từ thực tiễn mà còn là trách nhiệm của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế. Đặc biệt, mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đòi hỏi ngành nông nghiệp phải có những định hướng và giải pháp cụ thể để đạt được mục tiêu này. Hội thảo là dịp để các nhà quản lý, nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan hoạch định chính sách cùng trao đổi, chia sẻ tri thức và thực tiễn, nhằm kiến tạo một nền nông nghiệp phát triển xanh, sinh thái và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết hiện nay Học viện đang triển khai đào tạo hơn 70 ngành học, trong đó có các ngành mũi nhọn như khoa học, môi trường quản lý đất đai, công nghệ sinh học, phát triển nông thôn bền vững. Trong giai đoạn 2015-2025, Học viện đã công bố hơn 100 sản phẩm khoa học và công nghệ được cấp văn bằng sở hữu trí tuệ hoặc công nhận tiến bộ kỹ thuật. Nhiều công trình trong số đó hướng tới giảm phát thải, tái tạo tài nguyên, cải thiện môi trường sinh thái.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đề nghị cần rà soát, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện đồng bộ về sản xuất trồng trọt, bền vững, hữu cơ và sản xuất nông nghiệp sinh thái tuần hoàn, lồng ghép với yếu tố bảo vệ môi trường. Ông cũng đề nghị tham mưu ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc bảo vệ thực vật sinh học, các chế phẩm hữu cơ, tăng cường đầu tư nghiên cứu, phát triển các tiến bộ kỹ thuật canh tác tiên tiến.

Các đại biểu tham dự hội thảo cũng đề nghị hoàn thiện hành lang pháp lý, đầu tư tài chính xanh, phát triển các cơ sở đào tạo, nghiên cứu để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực nông nghiệp. Họ cũng kêu gọi những cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân thực hiện nông nghiệp xanh.

Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn ThaiBinh Seed, cho rằng vấn đề chính không phải là vấn đề kỹ thuật mà chính là vấn đề chính sách để đưa vào cuộc sống. Ông đề nghị quy hoạch vùng sản xuất, đầu tư cơ sở hạ tầng, hướng dẫn cho nông dân tập huấn, liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh rằng nông nghiệp tuần hoàn không bắt đầu từ đỉnh cao mà từ nền tảng. Muốn phát triển bền vững, hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, không thể chờ hoàn thiện thể chế, ngân sách đủ đầy mới bắt đầu vào việc. Phải bắt đầu từ từng hộ nông dân làm được việc nhỏ nhất, từng cán bộ khuyến nông nói bằng ngôn ngữ dễ hiểu nhất, từng trường, viện nghiên cứu giải pháp thiết thực nhất. Sắp tới, Quốc hội tiếp tục ưu tiên sửa đổi, bổ sung các luật liên quan để tháo gỡ rào cản, hỗ trợ đầu tư xanh và tăng cường giám sát thực thi, đảm bảo nền nông nghiệp Việt Nam không chỉ đạt mục tiêu tăng trưởng mà còn góp phần thực hiện tầm nhìn phát triển quốc gia đến năm 2045.

Việt Nam đang nổi lên như một quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng sạch lớn nhất Đông Nam Á, với tổng công suất điện gió ngoài khơi ước tính lên đến gần 600 GW. Bên cạnh đó, việc tận dụng sinh khối từ nông nghiệp và bức xạ mặt trời cao ở khu vực miền Trung và miền Nam cũng mang lại nhiều cơ hội cho sự phát triển của năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.

Thị phần năng lượng tái tạo trong tổng mức năng lượng của quốc gia vẫn còn tương đối thấp. Số lượng dự án đầu tư vào lĩnh vực này còn ít, đặc biệt là trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi và LNG, vốn được coi là những trụ cột quan trọng trong việc chuyển dịch cơ cấu nguồn điện để đảm bảo an ninh năng lượng. Các chuyên gia nhận định rằng quá trình hiện thực hóa tiềm năng năng lượng sạch đang bị chậm lại đáng kể.

Dù Quy hoạch điện VIII đã điều chỉnh mục tiêu phát triển mạnh điện gió ngoài khơi và điện khí LNG, nhưng đến nay vẫn chưa có dự án điện gió ngoài khơi nào được triển khai thực tế. Chỉ có 3 trong số 13 dự án LNG hiện hữu đang đúng tiến độ. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này xuất phát từ ba “nút thắt” lớn: thiếu cơ chế giá điện rõ ràng và hấp dẫn; thủ tục đầu tư và phê duyệt dự án còn chồng chéo; và đặc biệt là khó khăn trong huy động vốn, cả vốn đầu tư ban đầu lẫn vốn vận hành dài hạn.

Nếu không tháo gỡ các “nút thắt” này, việc đạt được mục tiêu mà Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và cam kết Net Zero vào năm 2050 sẽ là một thách thức lớn. TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, nhận định rằng “dòng vốn này sẽ không tự chảy đến nếu không có hệ sinh thái tài chính xanh rõ ràng, cơ chế bảo lãnh tín dụng hợp lý và hành lang pháp lý minh bạch, ổn định lâu dài”.

Một trong những khó khăn hiện nay là việc chưa có bộ tiêu chí thống nhất đánh giá dự án xanh, chưa có thị trường trái phiếu xanh phát triển đầy đủ, cũng như thiếu cơ chế ưu đãi thuế – phí. Điều này đang khiến dòng vốn xanh vẫn còn chảy chậm. Để giải quyết vấn đề này, nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế khuyến nghị rằng Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý về tài chính xanh.

Hoàn thiện khung pháp lý về tài chính xanh bao gồm việc ban hành tiêu chuẩn quốc gia về dự án xanh để các tổ chức tài chính có căn cứ thẩm định; tạo lập thị trường trái phiếu xanh với cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng và quy trình phát hành đơn giản; khuyến khích các ngân hàng thương mại phát triển sản phẩm tín dụng xanh thông qua hỗ trợ lãi suất, chia sẻ rủi ro từ quỹ bảo lãnh; và thành lập các quỹ tài chính xanh quốc gia để làm “vốn mồi”, thu hút thêm các nguồn lực từ khu vực tư nhân và quốc tế.

Trong bối cảnh dòng vốn quốc tế còn dè dặt, sự vào cuộc chủ động của các doanh nghiệp nhà nước hàng đầu như Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ là cú hích quan trọng. Với năng lực tài chính, uy tín quốc tế và vai trò trong ngành năng lượng, các doanh nghiệp này có thể làm “cầu nối tín nhiệm” giữa Chính phủ và nhà đầu tư quốc tế.

Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, đồng thời đặt mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi và LNG thành trụ cột an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, để biến các mục tiêu thành hiện thực, cần có những hành động cụ thể và quyết liệt ngay từ bây giờ.